Τρίτη 23 Δεκεμβρίου 2008

ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΩΡΙΑ ΤΗΣ ΘΕΪΚΟΤΗΤΑΣ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΙΝΟΥ ΕΙΔΟΥΣ ΩΣ ΤΗΝ ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΕΠΑΝΑΣΤΑΤΙΚΗ ΘΕΩΡΙΑ ΤΟΥ 21ου ΑΙΩΝΑ 1-1-2004

ΓΙΑ ΤΗΝ ΙΔΕΟΛΟΓΙΑ ΤΗΣ ΘΕΪΚΟΤΗΤΑΣ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΙΝΟΥ ΕΙΔΟΥΣ ΩΣ ΤΗΝ ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΕΠΑΝΑΣΤΑΤΙΚΗ ΙΔΕΟΛΟΓΙΑ ΤΟΥ 21ΟΥ ΑΙΩΝΑ 1-1-2004
(Επίμετρο στη μετάφραση του βιβλίου «MILLENNIUM» του Hakim Bey, υπό έκδοση από τις εκδόσεις Futura)

Στον Hakim Bey χρωστάω ιδιαίτερη προσωπική ευγνωμοσύνη. Η επαφή μου με το έργο του άλλαξε τη ζωή μου με δύο – τουλάχιστον – τρόπους.
Ήταν πριν από περίπου τέσσερα χρόνια όταν, περιεργαζόμενος τα εναλλακτικά έντυπα στο γνωστό περίπτερο της γωνίας της πλατείας Εξαρχείων, έπεσα πάνω σ’ ένα μυστήριο βιβλιαράκι. Το ασυνήθιστο εξώφυλλο κι ο ευοίωνα αινιγματικός του τίτλος ( «Προσωρινή Αυτόνομη Ζώνη» ) κέντρισαν την ούτως ή άλλως καλομαθημένη μου περιέργεια και μέσα σ’ ένα γενικότερο κλίμα χαλαρού χαβαλέ με το φιλαράκι που ήμαστε μαζί, δε χρειάστηκε δεύτερη σκέψη για να τ’ αγοράσω.
Η ανάγνωσή του πραγματικά με συνεπήρε. Δεν ήταν ότι συμφωνούσα με όλα όσα κατέθετε ο Bey στις σελίδες του, ούτε καν με τα περισσότερα – άλλωστε, δεν θεώρησα ποτέ τη συμφωνία αναγκαία συνθήκη για να είναι η ανάγνωση ενός κειμένου γόνιμη και απολαυστική. Το ζήτημα ήταν ότι ο πρωτόγνωρος για μένα τρόπος που είχε ο Bey να υφαίνει τους ιδιότυπους συνειρμούς του μέσα σ’ ένα αξεδιάλυτο πλέγμα γνωστικών πεδίων που για τον μέχρι τότε τρόπο σκέψης μου ήταν ασύνδετα ή σχετιζόμενα μόνο διαμέσου κάποιων πολύ συγκεκριμένων δρόμων, έφερε ξαφνικά φρέσκο άνεμο να φυσήξει, και μοίρασε ξανά την τράπουλα στην πράσινη τσόχα του μυαλού μου. Μαζί μ’ αυτό, έφερε και μια έμμεση αλλά καθοριστική παρότρυνση: σκέψου ελεύθερα και πρωτότυπα, και μη φοβάσαι να εκθέσεις τις σκέψεις σου. Όπως λέει κι ο ίδιος για το Φουριέ και τα Δώδεκα Πάθη του, μπορεί να μην ασπάστηκα πολλές απ’ τις ιδέες του, όμως έπιασα το πνεύμα του. Όσα θα μοιραστώ μαζί σας στη συνέχεια είναι κάποιοι από τους καρπούς αυτής της παρότρυνσης.
Ο δεύτερος τρόπος είναι πιο έμμεσος, αλλά εξίσου καθοριστικός. Κάποια κοντινή με το προηγούμενο συμβάν στιγμή, είχα τη φαεινή ιδέα να δοκιμάσω τις πιθανότητες δημοσίευσης ενός ερωτικού[1] πειραματικο-παραληρηματικού εγχειρήματος να συνδυάσω μια προσωπική μορφή ψυχεδελικής ποίησης με ηχογραφημένη μουσική. Όντας παντελώς άσχετος με το χώρο των εκδόσεων, έκανα το πρώτο πράγμα που μου ήρθε στο μυαλό. Άνοιξα την «Προσωρινή Αυτόνομη Ζώνη» και πήρα τη διεύθυνση των εκδόσεων. Το όνομα «FUTURA» δεν ακουγόταν απλά ενθαρρυντικό, αλλά ομολογουμένως ιδανικό. Πήγα από κει. Το εγχείρημα εξακολουθεί ν’ αναπαύεται σε κάποιο συρτάρι μου, όμως έτσι γνώρισα το Μιχάλη, και το δεύτερο σκέλος της παρότρυνσης του Bey άρχισε ν’ αποκτά σάρκα και οστά. Εν πολλοίς, όσα θα μοιραστώ μαζί σας στη συνέχεια είναι καρποί και αυτής της συνάντησης. Μιχάλη, να ‘σαι πάντα καλά, μη μασάς τίποτα και να θυμάσαι ότι τα καλά είναι αυτά που έρχονται.
Ας ξεκινήσουμε, όμως, να μπαίνουμε σιγά σιγά στο «ζουμί» της υπόθεσης. Ένα ερώτημα που εκείνο τον καιρό με απασχόλησε, είναι το από πού αντλεί η σκέψη του Βey το ενδιαφέρον και την ασυνήθιστη γοητεία της, την εγγενή ζωτικότητα και φρεσκάδα της. Σήμερα νομίζω πως ξέρω την απάντηση. Κατά τη γνώμη μου, από την ίδια την προσωπική του στάση (το βλέμμα) απέναντι στο αντικείμενό του, η οποία έρχεται από την αρχή να προσδιορίσει τον προσανατολισμό του στοχασμού του – η καταγωγή ή η Καλή Αρχική Αιτία, όπως θα έλεγε κι ο ίδιος. Πρόκειται για τη στάση ενός ανθρώπου που η σκέψη του δε δεσμεύεται καταρχήν από τίποτε άλλο πέρα από τη ριζοσπαστική κατεύθυνση που τη συγκροτεί, κι επεξεργάζεται όλα τα εφόδια που συγκεντρώνει στη διάθεσή της (προσωπικές, πολιτικές και πνευματικές παραδόσεις και εμπειρίες) προς την κατεύθυνση αυτή : την προσπάθεια να κατανοήσει την Παγκόσμια κατάσταση του 21ου αιώνα από τη σκοπιά της Ανθρώπινης απελευθέρωσης. Μια σκέψη που κινείται για να συλλάβει την αλλαγή των πραγμάτων ( το θεμελιώδες άλλο των σημερινών πραγμάτων, το διαφορετικό σε σχέση μ’ αυτό που ξέραμε). Μια σκέψη, δηλαδή, που κατορθώνει να μας κάνει να δούμε την άλλη μορφή των ίδιων πραγμάτων, τα ίδια πράγματα με άλλη μορφή (ο ορισμός της πραγματικά ριζοσπαστικής σκέψης). Εδώ βρίσκεται η πηγή του ενδιαφέροντος : η φωνή του Bey είναι μια προσωπική, αιρετική φωνή που προσπαθεί πραγματικά να είναι Παγκόσμια. Και μόνο αυτό θ’ αρκούσε για να μας είναι πολύτιμη.
Όλ’ αυτά δικαιώνονται και συγχρόνως προσθέτουν ιδιαίτερη βαρύτητα στα κείμενα που φιλοξενούνται κάτω από τον αποκαλυπτικό τίτλο «MILLENNIUM». Στα κείμενα αυτά, ο Bey εμφανίζεται σημαντικά αλλαγμένος. Αν θέλετε τη γνώμη μου, προς το καλύτερο, προς το πολύ καλύτερο.
Το πρώτο και πιο σημαντικό: ο στοχασμός του Bey αποκτά κέντρο – κι όταν ένας τέτοιος ελεύθερα περιπλανώμενος στους χώρους και τους χρόνους της απελευθερωτικής σκέψης και δράσης στοχασμός αποκτά κέντρο, τα πράγματα από ενδιαφέροντα αρχίζουν να γίνονται πρόσφορα. Ιδιαίτερα όταν το κέντρο αυτό είναι…αυτό που ήταν πάντα, το αρχέγονο κέντρο της Ανθρώπινης φύσης : η Επανάσταση. Η σκέψη του Bey από ταχυδακτυλουργία της απόδρασης μεταμορφώνεται στο «τρίτο μάτι» (για να χρησιμοποιήσω μια δική του έκφραση) της Επανάστασης – μια αλλαγή την οποία άνθρωποι με την επαναστατική μαρξιστική παράδοση τη δική μου ανεπιφύλακτα θα επικροτούσαν. Όμως αυτό -η παράδοση δηλαδή- είναι πραγματικά το λιγότερο. Το να πει κανείς ότι η Επανάσταση στον 21ο αιώνα είναι ξανά επίκαιρη είναι αλήθεια, είναι όμως μια αλήθεια (όπως αναφέρει κι ο Bey) ειρωνική, και κατά ένα παράδοξο τρόπο αντεπαναστατική. Κι αυτό, διότι για την Επανάσταση ισχύει η ρήση του Bey : είναι πολύ αρχαία γιατί δεν έχει γεννηθεί ακόμη. Η Επανάσταση στον 21ο αιώνα δεν είναι ξανά επίκαιρη – τώρα είναι για πρώτη φορά πραγματικά επίκαιρη. Για ένα πράγμα μπορούμε να είμαστε σίγουροι, και το δηλώνω κατηγορηματικά και με πλήρη συναίσθηση : η Επανάσταση του 21ου αιώνα θα δώσει στις προηγούμενες το πραγματικό τους μέγεθος, θα τις κάνει να μοιάζουν με τους προειδοποιητικούς παφλασμούς του μάγματος στην επιφάνεια του ηφαιστείου πριν την καθοριστική έκρηξη-εκτόξευση της λάβας.
Οι ενοράσεις του «τρίτου ματιού» της Επανάστασης πάνω στην Παγκόσμια πραγματικότητα του 21ου αιώνα, έρχονται από το 1996 για να βρουν την αλήθεια τους και ν’ αποδειχτούν προφητικές στην εποχή μας, την μετά το χτύπημα της 11ης Σεπτεμβρίου εποχή της Παγκόσμιας Σταυροφορίας για τη σωτηρία του Καπιταλισμού – κι αυτό είναι κάτι που εκ των πραγμάτων μας καλεί να επιχειρήσουμε να εμβαθύνουμε την κατανόησή μας στο περιεχόμενό τους.
Ας παρακολουθήσουμε από κοντά την εσωτερική λογική της κίνησης του Bey προς την Επανάσταση, στη λιτή, ειλικρινή και περιεκτική μορφή που μας την εκθέτει ο ίδιος. Από πού ξεκινάει; Από μια καίριας σημασίας συνειδητοποίηση: την περίοδο ’89-’91 συνέβη μια κολοσσιαία, κοσμοϊστορική Παγκόσμια αλλαγή. Ποιο είναι το περιεχόμενο της αλλαγής αυτής; Ότι από κει που η Παγκόσμια πραγματικότητα συγκροτείτο πάνω στη σύγκρουση ανάμεσα σε δύο κόσμους, τον Καπιταλισμό και το Σοσιαλισμό, ξαφνικά βρεθήκαμε να ζούμε σ’ ένα και μοναδικό κόσμο, τον κόσμο του νικητή Παγκόσμιου Καπιταλισμού. Η αλλαγή αυτή πραγματοποιεί ουσιαστικά το πέρασμα στον 21ο αιώνα. Η διαλεκτική της νέας Παγκόσμιας πραγματικότητας δεν περιλαμβάνει πλέον χώρο για την τρίτη άποψη (την άποψη του Bey μέχρι τώρα, καθώς κι ολόκληρη την παράδοση του αναρχισμού και της αυτονομίας ως προτεινόμενης τρίτης λύσης ανάμεσα στη Σκύλα του Καπιταλισμού και τη Χάρυβδη του Γραφειοκρατικού Συγκεντρωτισμού). Σ’ ένα κόσμο που δε χωράει δεύτερος, που να σταθεί ο τρίτος;
Το επιχείρημα μοιάζει απλοϊκό, κρύβει όμως μια βαθιά διόραση. Τα γεγονότα του ’89-’91 σήμαναν το τέλος μιας ολόκληρης πραγματικότητας. Της Παγκόσμιας πραγματικότητας της σύγκρουσης ανάμεσα στον Καπιταλισμό και το Σοσιαλισμό; Ναι, αλλά όχι μόνο. Αυτή η Παγκόσμια πραγματικότητα συνιστά την ύστατη-κορυφαία μορφή της Ιστορικής πραγματικότητας. Το τέλος της σηματοδοτεί ταυτόχρονα το τέλος της Ιστορικής πραγματικότητας συνολικά, το τέλος δηλαδή της πραγματικότητας έτσι όπως την έχει γνωρίσει ως τώρα το Ανθρώπινο είδος (απ’ τη στιγμή που μέχρι τώρα η Ανθρώπινη πραγματικότητα ταυτίζεται με την Ιστορία)[2].
Ο τρίτος παράγοντας, η τρίτη διάσταση που απουσιάζει από την Παγκόσμια πραγματικότητα του 21ου αιώνα είναι η διάσταση της Ιστορίας, το ιστορικό βάθος, η ιστορική κατεύθυνση, η ιστορική προοπτική. Η απουσία αυτή συνιστά την κρυφή ουσία του εικονικού χαρακτήρα της πραγματικότητας του 21ου αιώνα, της παραγωγής του κοινωνικού μέσω εικόνων, όπως εύστοχα το συνοψίζει ο Bey. Η πραγματικότητα της ιστορικής απουσίας αποκαλύπτεται στην απουσία του βάθους από την επιφάνεια της εικόνας [η σχέση αυτή ανάγεται στην ισχύ του ασυνείδητου αλλά πανταχού παρόντος νόμου της δράσης του Ανθρώπινου είδους σύμφωνα με τον οποίο, ό,τι ανακαλύπτει κι ό,τι δημιουργεί το Ανθρώπινο είδος στην επαφή του με τον εξωτερικό υλικό κόσμο συνιστά πραγμάτωση-φανέρωση της δικής του πραγματικότητας – ό,τι βλέπει το Ανθρώπινο είδος στον εξωτερικό υλικό κόσμο (στη φυσική ή την Ανθρώπινα πραγματωμένη μορφή του), δεν είναι παρά ενεργά διαμεσολαβούμενες μες απ’ τη δράση του (και την ίδια τη δράση του βλέμματός του) όψεις του Εαυτού του].
Ο ολοκληρωτισμός του Ενός και μοναδικού κόσμου του Καπιταλισμού σημαίνει το τέλος της σύγκρουσης; Ασφαλώς και όχι, αποφαίνεται ο Bey. Αυτή δεν είναι παρά η ψευδής εικόνα που ο ίδιος ο Παγκόσμιος Καπιταλισμός θέλει διακαώς να πιστέψουμε γι’ αυτόν. Αντίθετα: το τέλος της ιστορικής σύγκρουσης σημαίνει ότι η μία και μοναδική διάσταση της πραγματικότητας του 21ου αιώνα μετατρέπεται σε επιφάνεια φιλοξενίας και ανασύστασης της σύγκρουσης με νέους όρους. Ειδοποιό χαρακτηριστικό της ριζικής ποιοτικής αναβάθμισης της σύγκρουσης είναι, σύμφωνα με τον Bey, ο τελικός και καθολικός της χαρακτήρας, ο οποίος δεν αφήνει σε κανένα και σε τίποτα το περιθώριο της κριτικής αποστασιοποίησης (κατεξοχήν προϊόν της ιστορικής ανάπτυξης). Πρόκειται για έναν Ιερό Πόλεμο, μια jihad μέχρι εσχάτων.
Όμως, γιατί η Παγκόσμια σύγκρουση του 21ου αιώνα τίθεται με τους παραπάνω όρους; Ας επιστρέψουμε για λίγο στο καθοριστικό σημείο της απουσίας της Ιστορίας. Η απουσία αυτή συνιστά ταυτόχρονα την ολοκλήρωση-φανέρωση του οντολογικού της χαρακτήρα. Η κρυφή ουσία της πραγματικότητας της Ιστορίας είναι η ίδια η απουσία – η εξέλιξη της Ανθρώπινης Ιστορίας δεν ήταν παρά η ενεργός ανάπτυξη μιας απουσίας: της απουσίας της Ανθρώπινης φύσης, της παρουσίας της ως κάτι άλλο απ’ αυτό που πραγματικά-τελικά-ολοκληρωμένα είναι, με μια λέξη, της Αλλοτρίωσης.
Τι είναι αυτό που υπαγορεύει τον αρνητικό χαρακτήρα της Ιστορίας, την ύπαρξή της ως αναπτυσσόμενης απουσίας της Ανθρώπινης φύσης; Τίποτε άλλο από την αφετηρία (την καταγωγή) και το σκοπό της (η εκπλήρωση του οποίου ταυτίζεται με το σημείο φανέρωσης και ταυτόχρονα εξαφάνισής της[3]), ό,τι δηλαδή προσδιορίζει το χαρακτήρα της οποιασδήποτε ενεργητικής διαδικασίας. Η Ανθρώπινη Ιστορία ως κομμάτι και προέκταση της κίνησης της ύλης, της εξέλιξης της φύσης, προέκυψε μες απ’ την αναγκαία διαλεκτική αντίθεση ανάμεσα στο (απλώς) φυσικό και το (φυσικά) Ανθρώπινο οντολογικό επίπεδο της φύσης (της ύλης). Η πραγματικότητα της Ιστορίας υπήρξε η πραγματικότητα της σύγκρουσης του Ανθρώπινου είδους με τη φυσική πραγματικότητα της ανάγκης και του θανάτου, του αγώνα για τη φυσική επιβίωση. Η σύγκρουση διεξήχθη στο εσωτερικό της φυσικής πραγματικότητας,
πράγμα που σημαίνει ότι το Ανθρώπινο είδος υπήρξε αναγκασμένο να υποτάξει την ιδιαίτερη δική του φυσική πραγματικότητα στους κανόνες της φυσικής πραγματικότητας· να παράγει δηλαδή τον Εαυτό του ως απλώς ένα ακόμη έμβιο φυσικό ον, το Ανθρώπινο ζώο. Η Ιστορία συνιστά την διαλεκτική ανάπτυξη αυτής ακριβώς της οντολογικής αναγκαιότητας. Σκοπός της Ιστορίας υπήρξε η ανάπτυξη των όρων εκείνων που θα καταστήσουν αναγκαία την κορύφωση, φανέρωση και λύση της οντολογικής διαλεκτικής σύγκρουσης, και την εκ νέου ενοποίηση του φυσικού κόσμου σ’ ένα ενιαίο οντολογικό επίπεδο. Ο σκοπός αυτός
(το φυσικό όριο της ιστορικής εξέλιξης) ολοκληρώθηκε .
Η απουσία της Ιστορίας, λοιπόν, είναι ταυτόχρονα η καθολική της παρουσία, η παρουσία της με εντελώς διαφορετικό τρόπο. Η Ιστορία στον 21ο αιώνα υφίσταται ως ολοκληρωμένη-συντελεσμένη (με την έννοια του Ανθρώπινα πραγματωμένου) κι εξαφανιζόμενη πραγματικότητα. Παύει να υφίσταται ως προοπτική, ως κατεύθυνση της δράσης του Ανθρώπινου είδους, παύει μ’ άλλα λόγια να είναι πραγματική (με τη Χεγγελιανή έννοια του «ενεργά πραγματικού»). Η απουσία της Ιστορίας είναι η παρουσία της καθαρής οντολογίας ( η μία και μοναδική διάσταση της επιφάνειας…), η απουσία της ιστορικής σύγκρουσης είναι η φανέρωση της οντολογικής σύγκρουσης, η εξαφάνιση της ιστορικής προοπτικής είναι η εμφάνιση της οντολογικής προοπτικής. Όπως είπε κι ο Χόφμανσταλ, το βάθος είναι κρυμμένο στην επιφάνεια.
Αν έτσι έχουν τα πράγματα, ποιοι ακριβώς είναι οι πόλοι της Παγκόσμιας οντολογικής σύγκρουσης του 21ου αιώνα, ποια είναι τα αντίπαλα στρατόπεδα του Ιερού Πολέμου; Από τη μια μεριά έχουμε το Παγκόσμιο Φυσικοποιημένο (ή αποϊστορικοποιημένο) Κεφάλαιο. Το Κεφάλαιο που αποδεσμεύεται από το Ανθρώπινο-κοινωνικό νόημα που το συγκροτεί ιστορικά και λαμβάνει (όπως ορθά διαπιστώνει ο Bey) χαρακτήρα Παγκόσμιου Φυσικού Νόμου - που εμφανίζεται, μ’ άλλα λόγια, ως ολοκληρωμένη, ενιαία κι ανεξάρτητη φυσική πραγματικότητα. Το Κεφάλαιο που από ιστορική δύναμη προόδου που υπήρξε στην αρχή της ζωής του και αντίδρασης που υπήρξε στη συνέχεια, μετατρέπεται σε φυσική δύναμη εξόντωσης του Ανθρώπινου είδους.
Όσον αφορά τον αντίπαλο του Παγκόσμιου Φυσικοποιημένου Κεφαλαίου, η προσπάθεια να τον προσδιορίσουμε μες απ’ τις δοσμένες ιστορικές κατηγορίες συναντά ιδιαίτερες δυσκολίες. Σίγουρα ο αντίπαλος αυτός –όπως κι ο Bey σημειώνει-
έχει στενή σχέση με τον παραδοσιακό ιστορικό αντίπαλο του Καπιταλισμού, την εργατική τάξη, η οποία σημειωτέον ότι από την εποχή που πρωτοεμφανίστηκε έχει επιτελέσει τεράστια βήματα παγκόσμιας εξάπλωσης κι αριθμητικής ανάπτυξης, ακολουθώντας κατά πόδας την παγκόσμια επέκταση του γεννήτορά της, του Κεφαλαίου.
Όμως, το ενεργά πραγματικό νόημα του προσδιορισμού μιας ομάδας κοινωνικών ατόμων καταρχήν σε τάξη γενικά, και κατ’ επέκταση σε συγκεκριμένη ιστορική τάξη, δεν έγκειται απλά στη θέση που η ομάδα αυτή κατέχει στην παραγωγή [όπως πιστεύαμε μέχρι τώρα – και καλά κάναμε, απ’ τη στιγμή που κάτι τέτοιο όντως ίσχυε και ήταν αρκετό για όσο διάστημα η ιστορική προοπτική ήταν παρούσα και δεδομένη. Άλλωστε, και η ίδια η παραγωγή είναι μια θεμελιακή διαδικασία -και έννοια αντίστοιχα- της Ιστορίας. Δεν προσδιορίζει τη δημιουργική επέμβαση του Ανθρώπινου είδους στην υλική φύση γενικά κι αιώνια. Προσδιορίζει το συγκεκριμένο χαρακτήρα που λαμβάνει η επέμβαση αυτή στο οντολογικό πλαίσιο της Ιστορίας, στο πλαίσιο δηλαδή της ανάπτυξης της σύγκρουσης ανάμεσα στο Ανθρώπινο και το φυσικό οντολογικό επίπεδο της φύσης υπό τους όρους του δεύτερου, ως ενεργός φορέας και πεδίο διαμόρφωσης αυτής της ανάπτυξης]. Έγκειται καταρχήν στις συγκεκριμένες ιστορικές προοπτικές-κατευθύνσεις που προσιδιάζουν στη θέση αυτή. Στην πραγματικότητα, η ορθή διαλεκτική σύλληψη του τρόπου με τον οποίο δομείται η Ανθρώπινη πραγματικότητα μας υποδεικνύει ότι είναι ακριβώς οι προοπτικές αυτές που προσδιορίζουν την ενεργό πραγματικότητα της παραγωγικής θέσης, κι όχι το αντίστροφο. Οι προοπτικές αυτές στον 21ο αιώνα έχουν ήδη συντελεστεί-εξαφανιστεί, κι η έννοια της εργατικής τάξης παύει να είναι ενεργά πραγματική - οι εξελίξεις του ‘89-’91 υπήρξαν αυτή ακριβώς η εξαφάνιση.
Το σημαντικό είναι ότι αυτό δε σημαίνει την κατάργηση της ταξικής πάλης ως ενεργούς κίνησης προς την κοινωνική αλλαγή, αλλά ακριβώς το αντίθετο. Η ταξική πάλη καθολικοποιείται και αναβαθμίζεται ποιοτικά (αποκτά οντολογικό χαρακτήρα), έτσι ώστε στην πραγματικότητα ο ίδιος ο προσδιορισμός της ως απλώς τέτοιας, αν και καταρχήν ορθός, να καταλήγει να είναι εξαιρετικά περιοριστικός για την ίδια τη δυναμική της. Η ταξική πάλη κορυφώνεται μεταλασσόμενη σε κάτι πολύ μεγαλύτερο απ’ αυτό που με βάση την ιστορική εμπειρία εννοούμε γι’ αυτήν – αν διατηρεί ακόμη κάποια σημασία η υπεράσπισή της, είναι σε σχέση και σε αντίθεση με τις κυρίαρχες φαντασιώσεις του «κοινωνικού διαλόγου», της «δημοκρατίας» και της «κοινωνίας των πολιτών», με το κεντρικό ιδεολογικό μοτίβο της ταύτισης του τέλους της Ιστορίας με το τέλος της ασυμφιλίωτης κοινωνικής σύγκρουσης (και της μ’ αυτό τον τρόπο ιδιοποίησής του τέλους από το Παγκόσμιο Φυσικοποιημένο Κεφάλαιο), πάνω στο οποίο διαμορφώνονται όλες οι παραλλαγές του κυρίαρχου λόγου. Η Παγκόσμια αλλαγή που επίκειται στον 21ο αιώνα είναι τόσο μεγάλη που δε χωράει στον ιστορικό ορίζοντα της εργατικής τάξης – παρόλο που ο ορίζοντας αυτός υπήρξε ο μεγαλύτερος της Ιστορίας. Ο 21ος αιώνας δε βρίσκεται ενώπιον μιας ριζικής ιστορικής αλλαγής, αλλά κάτι πολύ μεγαλύτερου: μιας Παγκόσμιας καθολικής αλλαγής πραγματικότητας. Απέναντι σε μια ολόκληρη φυσική πραγματικότητα, το μόνο που έχει ενεργό νόημα να διεκδικηθεί είναι μια νέα ολόκληρη φυσική πραγματικότητα.
Ο Βey επιχειρεί να συμβάλλει στη συζήτηση για τον προσδιορισμό του Παγκόσμιου αντιπάλου της μονοκρατορίας του Κεφαλαίου, προτάσσοντας έναν ορισμένο επανακαθορισμό της έννοιας του «έθνους» και του «λαού», βασισμένο στην καθολικά περιεκτική ερμηνεία που αποδίδουν στους όρους αυτούς οι ιθαγενείς Αμερικάνοι. Για μια ακόμη φορά ο στοχασμός του κινείται στη σωστή κατεύθυνση, αναδεικνύοντας την ανάγκη των καιρών για πιο καθολικές, πιο περιεκτικές επαναστατικές κατηγορίες [περεπιμπτόντως, είναι η ίδια ανάγκη στην οποία επιχειρούν να ανταποκριθούν κι οι Νέγκρι και Χαρντ στην «Αυτοκρατορία» προτείνοντας την κατηγορία του posse, της «ζωτικής ορμής του πλήθους» - είναι φανερό ότι βρισκόμαστε εν μέσω μιας γενικότερης αναζήτησης εννοιολογικών εργαλείων επεξεργασίας της Ανθρώπινης καθολικότητας στο χώρο της σύγχρονης ριζοσπαστικής σκέψης].
Η κίνηση όμως καθεαυτή παραμένει ανολοκλήρωτη. Οι έννοιες του «έθνους» και του «λαού» δε μπορούν να προσφέρουν ολοκληρωμένη απάντηση στο πρόβλημά μας. Πρόκειται για ιστορικές έννοιες, γεννημένες στο έδαφος της αφαίρεσης και σημαδεμένες (όπως κι ο ίδιος ο Βey ομολογεί) από τη μοίρα που τους επεφύλαξε το γεγονός αυτό, το ότι δηλαδή αποτέλεσαν κι εξακολουθούν ν’ αποτελούν τις «έξυπνες» ιδεολογικές βόμβες που ανοίγουν το δρόμο για το πέρασμα του οδοστρωτήρα του Κεφαλαίου μέσα στις Ανθρώπινες κοινωνίες (στο τέλος, βέβαια, δε θ’ αποδειχτούν περισσότερο έξυπνες από τις άλλες, τις «κανονικές») . Αυτό σημαίνει ότι ακόμη και η με τις καλύτερες προθέσεις χρήση τους ανοίγει εκ των πραγμάτων ένα πεδίο διαλόγου με το Κεφάλαιο (στο έδαφος της κοινής ιστορικής καταγωγής των χρησιμοποιούμενων πολιτικών όρων), και κάτι τέτοιο στην εποχή της καθολικής και τελικής σύγκρουσης συνιστά το αναπόφευκτο «αντεπαναστατικό ίχνος» των εννοιών αυτών. Η όποια αξία της επαναφοράς τους στον 21ο αιώνα δεν έγκειται τόσο στα νοήματα που οι έννοιες καθεαυτές είναι ικανές να λάβουν, όσο στο νόημα στο οποίο παραπέμπουν.
Το νόημα αυτό, εκφρασμένο απλά, θετικά και περιεκτικά είναι το Ανθρώπινο είδος. Προτείνω την επαναστατική χρήση της φυσικής-οργανικής έννοιας του Ανθρώπινου είδους ως τη μοναδική και ιδανική απάντηση στο ζήτημα του προσδιορισμού του Παγκόσμιου επαναστατικού υποκειμένου του 21ου αιώνα. Θεωρώ ότι η φυσική –οργανική έννοια του Ανθρώπινου είδους είναι η μόνη που μπορεί να ανταποκριθεί με σαφή, θετικό κι ολοκληρωμένο τρόπο στα καθολικά-οντολογικά χαρακτηριστικά της Παγκόσμιας σύγκρουσης του 21ου αιώνα, και πιστεύω ότι πρέπει να αποτελέσει το θεμέλιο των ιδεολογικών επεξεργασιών της επαναστατικής σκέψης σ’ όλο το φάσμα της Ανθρώπινης δράσης (τόσο του Ανθρώπινου παρόντος, όσο και του παρελθόντος και του μέλλοντος). Αυτό είναι κάτι που και ο Βey δείχνει ν’ αντιλαμβάνεται, όταν υπογραμμίζει την πολιτική-επαναστατική σημασία της καθαρής θετικότητας της Μπαχτινικής «υλικής σωματικής αρχής». Οι ιστορικές έννοιες είναι όλες έννοιες αρνητικές, έννοιες που διαμεσολαβούν την ανάπτυξη της ενεργούς απουσίας της Ανθρώπινης φύσης. Η έννοια του «Ανθρώπινου είδους» είναι η καθολική-παγκόσμια-οντολογική έννοια που έρχεται να συνθέσει στο εσωτερικό της το σύνολο των ιστορικών αρνήσεων και να το επανατοποθετήσει με όρους θέσης. Μια έννοια που δεν κάνει άλλο από το ν’ αναφέρεται στη συγκεκριμένη, θετική και ιδιαίτερη φυσική υπόσταση της Ανθρωπινότητας σ’ όλες της τις διαστάσεις (ο οποιοσδήποτε περαιτέρω προσδιορισμός του Παγκόσμιου επαναστατικού υποκειμένου θα είχε, παραδόξως, να αφαιρέσει κι όχι να προσθέσει στην κατανόησή μας γι’ αυτό). Κατ’ αυτό τον τρόπο, έρχεται σε κάθετη ρήξη με την κυρίαρχη ιστορική αστική ιδεολογία του ανθρωπισμού, η οποία αναφέρεται στην πραγματικότητα στο αστικό άτομο, στην πλήρη δηλαδή άρνηση του πραγματικού Ανθρώπου – ρήξη που καθίσταται πασιφανής σήμερα που το Παγκόσμιο Φυσικοποιημένο Κεφάλαιο δολοφονεί το Ανθρώπινο είδος στηριζόμενο ακριβώς σε μια προπαγάνδα περί ανθρωπισμού. Ο «άνθρωπος» του αστικού ανθρωπισμού είναι σκέτη ιδεολογία, το Ανθρώπινο είδος είναι χειροπιαστή φυσική πραγματικότητα
Η μαρξιστική σκέψη είχε εξαρχής συλλάβει την έννοια του εργατικού ως την ύστατη ιστορική μεταβατική μορφή (μέσω του εργατικού κράτους και του Σοσιαλισμού) προς το οντολογικό. Στον 21ο αιώνα η μετάβαση έχει ολοκληρωθεί, αν και με τον ακριβώς αντίθετο τρόπο απ’ αυτόν που είχε φανταστεί ο Μαρξ – δεν κινήθηκε προς το πραγματικά Ανθρώπινο οντολογικό επίπεδο, αλλά προς το πραγματικά φυσικό (αλλιώς, ζωώδες). Ο ιστορικός ορίζοντας της εργατικής τάξης έχει εξαφανιστεί όχι επειδή υπήρξε ουτοπικός αλλά, αντίθετα, επειδή έχει ήδη εκπληρωθεί - ακολουθώντας απλά την αντίστροφη κατεύθυνση από την προσδοκώμενη.
Η σύγκρουση ανάμεσα στο Παγκόσμιο Φυσικοποιημένο Κεφάλαιο και το Ανθρώπινο είδος συνιστά την κορύφωση-φανέρωση της οντολογικής σύγκρουσης ανάμεσα στο Ανθρώπινο και το φυσικό οντολογικό επίπεδο της ύλης, που αποτέλεσε την κρυφή ουσία της Ανθρώπινης Ιστορίας. Ο προσδιορισμός της σύγκρουσης ως Παγκόσμιας δεν αναφέρεται μόνο στο χώρο, αλλά και στο χρόνο – η σύγκρουση μαίνεται σ’ όλες τις διαστάσεις του ήδη συντελεσμένου Παγκόσμιου Ιστορικού χωροχρόνου. Σ’ αυτή την πραγματικότητα εδράζεται η οξυδερκής σύλληψη απ’ την πλευρά του Βey της κατάργησης των παραδοσιακών ιστορικών διακρίσεων, της ταυτόχρονα εσωτερικής κι εξωτερικής, συγχρονικής και διαχρονικής, οριζόντιας και κάθετης συγκρότησης του μετώπου ενάντια στον Ένα κόσμο του Κεφαλαίου (ή ακόμη και η άποψή του σχετικά με την κοινή επαναστατική δράση του συνηθισμένου και του ασυνήθιστου στην τέχνη).
Κάτω από την κυριαρχία του δολοφονικού Νόμου του Παγκόσμιου Φυσικοποιημένου Κεφαλαίου βρίσκονται Ανθρώπινες κοινωνίες που ανήκουν κυριολεκτικά σε κάθε βαθμίδα της ιστορικής εξέλιξης – η ίδια η έννοια της ιστορικής εξέλιξης, τόσο ως διαλεκτική πραγματικότητα όσο και ως μηχανιστική μυθολογία, πετιέται στο καλάθι των αχρήστων του 21ου αιώνα. Δεν υπάρχουν ιστορικά εξελιγμένες και καθυστερημένες κοινωνίες όταν η ιστορική εξέλιξη παύει να είναι ενεργά πραγματική. Υπάρχει μόνο ένας ενιαίος, πλανητικός, συντελεσμένος Ιστορικός χωροχρόνος στο έδαφος (την επιφάνεια) του οποίου φιλοξενείται η οντολογική σύγκρουση. Στην οντολογική έννοια του Ανθρώπινου είδους εντάσσεται αυτονόητα η συντριπτική πλειοψηφία των Ανθρώπων όλων αυτών των διαφορετικών κοινωνιών – με το μεγαλύτερο κομμάτι της σε πλανητικό επίπεδο ν’ αποτελείται απ’ ότι παλαιότερα είχε ενεργό νόημα να ονομάζουμε «ανεξάρτητη εργατική τάξη» (στη βάση της ανεξάρτητης, διαφορετικής απ’ όλα τα υπόλοιπα καταπιεσμένα κοινωνικά στρώματα ιστορικής «αποστολής» της).
Η αυτονομία του ιστορικού ρόλου της εργατικής τάξης υπήρξε κορυφαίο προϊόν της ιστορικής εξελικτικής διαδικασίας (θεμελιακή όψη της οποίας υπήρξε η ανάπτυξη του κατακερματισμού και της αυτονόμησης των παραγόντων που συνιστούν την ενιαία και καθολικά αναπτυσσόμενη μέσω της Ανθρώπινης δράσης οντολογική σχέση του Ανθρώπινου είδους με τη φύση) – κορυφαίο με τη διπλή διαλεκτική σημασία αυτού που ολοκληρώνει αυτή τη διαδικασία και ταυτόχρονα τείνει να την καταργήσει. Όμως, η βασική αρχή της Παγκόσμιας εποχής του τέλους της Ιστορίας, είναι (όπως απερίφραστα δηλώνει κι ο Βey) ότι κανείς και τίποτα δε μπορεί να είναι ανεξάρτητο από τη δυναμική του πλανητικού αγώνα του Ανθρώπινου είδους – ούτε καν «σχετικά αυτόνομο», σύμφωνα με την παραδοσιακή μαρξιστική ορολογία. Πολύ απλά, κανείς μας δεν είναι ανεξάρτητος από την Ανθρώπινη του φύση.
Άραγε αυτό σημαίνει κάτι άσχημο ή υποτιμητικό για τους χειρωνακτικά και διανοητικά μισθωτούς εργαζόμενους και ανέργους απανταχού της Γης; Ίσα-ίσα το αντίθετο. Η συνεχής επέκταση της προλεταριοποίησης του Παγκόσμιου Ανθρώπινου πληθυσμού αποτελεί σταθερή τάση του Παγκόσμιου Φυσικοποιημένου Κεφαλαίου - η εργατική τάξη στον 21ο αιώνα τείνει να συμπεριλάβει στους κόλπους της το σύνολο του Ανθρώπινου είδους, να μεταλλαχθεί η ίδια στην καθολική-οντολογική κατηγορία του Ανθρώπινου είδους. Αυτό απλά σημαίνει ότι βρισκόμαστε στην (ευχάριστη τελικά) θέση ν’ ανακαλύπτουμε ότι ο μοναδικός και ιδανικός τρόπος να διατηρήσουμε ζωντανή την έννοια της εργατικής αυτονομίας είναι να την αντιληφθούμε στην πραγματική διαδικασία μετάλλαξής της στην οντολογική αυτονομία-απελευθέρωση του Ανθρώπινου είδους από τον (κορυφαία εκφρασμένο στην κοινωνική μορφή του Παγκόσμιου Φυσικοποιημένου Κεφαλαίου) φυσικό Νόμο της ανάγκης και του θανάτου.
Προκειμένου να διαβλέψει τα στοιχεία που θα καθορίσουν το χαρακτήρα του επαναστατικού προτάγματος τον 21ο αιώνα, ο Βey στρέφει το «τρίτο μάτι» της Επανάστασης στην περίπτωση των Ζαπατίστας, των εξεγερμένων Ινδιάνων του Μεξικού – κι έχει απόλυτο δίκιο. Η Ζαπατίστικη εξέγερση αποτελεί το πρώτο ζωντανό παράδειγμα της οντολογικής σύνθεσης του Παγκόσμιου επαναστατικού υποκειμένου. Οι Ζαπατίστας συνδέουν αδιάρρηκτα στο λόγο και την πρακτική τους την υπεράσπιση της αυτοδιάθεσής τους και την Παγκόσμια αντίσταση στη δολοφονική επίθεση του Κεφαλαίου. Συνθέτουν, δηλαδή, την πλέον χαρακτηριστική Ανθρώπινη μερικότητα ( την υπεράσπιση ενός τρόπου ζωής κι ενός πολιτισμού που δε μοιράζονται με κανέναν άλλο πάνω στον πλανήτη) και την πραγματική Ανθρώπινη καθολικότητα (την καθολικότητα του αγώνα του Ανθρώπινου είδους ενάντια στο Παγκόσμιο Φυσικοποιημένο Κεφάλαιο), σε μια πρωτοφανή, ανεπανάληπτη οργανική ενότητα.
Η ανάπτυξη της αντίθεσης ανάμεσα στο εθνικό και το διεθνικό επίπεδο υπήρξε κεντρικό κομμάτι της ανάπτυξης του Καπιταλισμού - ως ιδιαίτερη εκδήλωση της γενικής ιστορικής ανάπτυξης της αντίθεσης ανάμεσα στο Ανθρώπινα μερικό και το Ανθρώπινα καθολικό που κορυφώθηκε με το πέρασμα στον Καπιταλισμό και την αναγωγή της αντίθεσης αυτής σε υπέρτατο κοινωνικό νόμο, το νόμο του ανταγωνισμού. Πουθενά στην Παγκόσμια ιστορία του το επαναστατικό κίνημα, ούτε στις πιο ένδοξες στιγμές του, δεν κατάφερε να ξεπεράσει την αντίθεση αυτή με τον τρόπο που αυτό συμβαίνει στην περίπτωση των Ζαπατίστας – κι αυτό ασφαλώς δεν έχει να κάνει με το ότι οι παλαιότεροι επαναστάτες ήταν λιγότερο διεθνιστές, αλλά με τους διαφορετικούς αντικειμενικούς όρους με τους οποίους τίθεται η Παγκόσμια σύγκρουση στον 21ο αιώνα.
Ο διεθνισμός τον 20ο αιώνα λειτούργησε – όπου και όσο λειτούργησε μετά τη γέννηση του εθνοκομμουνισμού στην Ε.Σ.Σ.Δ. και τη μεταφύτευσή του στα πέρατα της Γης, ιδιαίτερα μετά το Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο – ως επί το πλείστον στο επίπεδο της ιδεολογίας, με τη διπλή έννοια αφ’ ενός του γενικού θεωρητικού πλαισίου εντός του οποίου ερμηνεύονταν οι τοπικές-εθνικές κοινωνικές εξελίξεις, και αφ’ ετέρου της επαναστατικής προπαγανδιστικής ρητορείας (χωρίς σε καμία περίπτωση να υποτιμάται η σημασία του επιπέδου αυτού). Αυτό ήταν απόλυτα φυσικό, απ’ τη στιγμή που στον 20ο αιώνα ο διεθνισμός αποτελούσε το ορατό μέλλον της Επανάστασης. Στον 21ο αιώνα ο διεθνισμός μετατρέπεται από μέλλον σε παρόν, από ιδεολογία σε πραγματικότητα της Επανάστασης - πραγματικότητα θεμελιωμένη στην ίδια την ενιαία, διεθνοποιημένη δολοφονική κυριαρχία του Παγκόσμιου Φυσικοποιημένου Κεφαλαίου, όπως αυτή εκφράζεται με την κήρυξη της Παγκόσμιας Σταυροφορίας για τη σωτηρία του Καπιταλισμού που ακολούθησε το χτύπημα της 11ης Σεπτεμβρίου (χωρίς αυτό φυσικά να σημαίνει την εξαφάνιση των ενδοκαπιταλιστικών ανταγωνισμών, αλλιώς δε θα μιλούσαμε για Καπιταλισμό).
Η Παγκοσμιότητα από ευκταίο τέλος μετατρέπεται σε χάρτη σχεδιασμού της Επανάστασης. O διεθνισμός από χειρονομία του επαναστατικού κινήματος προς τα έξω μετατρέπεται σε ρεύμα που συγκροτεί το κίνημα εξαρχής και από μέσα – αυτό είναι το μήνυμα των Ζαπατίστας, αυτή είναι η κρίσιμη ποιοτική διαφορά που πιστοποιεί το πέρασμα του επαναστατικού υποκειμένου στο οντολογικό επίπεδο αναφοράς. Η ενότητα του Ανθρώπινα μερικού και του Ανθρώπινα καθολικού γίνεται άρρηκτη, οργανική, δηλαδή οντολογική – οι Ζαπατίστας είναι αδιαχώριστοι από το Παγκόσμιο κίνημα που τους στηρίζει.
Κάτι άλλο επίσης ενδεικτικό στην περίπτωση των Ζαπατίστας είναι….οι ίδιοι οι Ζαπατίστας. Το γεγονός ότι κάποιες φυλές γηγενών Ινδιάνων οι ρίζες των οποίων στο συγκεκριμένο κομμάτι γης του πλανήτη χάνονται στα βάθη της Ιστορίας, έρχονται εν έτει 1994 να κηρύξουν την αντίσταση όχι απέναντι στη Μεξικάνικη κυβέρνηση ούτε απέναντι στον Αμερικάνικο ιμπεριαλισμό που τη στηρίζει, αλλά απέναντι στην επίθεση του Παγκόσμιου Κεφαλαίου στο Ανθρώπινο είδος που εμπεριέχει τα προηγούμενα, είναι από μόνο του εξαιρετικά εύγλωττο. Αν το 1917 η καπιταλιστική αλυσίδα έσπασε στον αδύναμο κρίκο της καπιταλιστικής ανάπτυξης (Ρωσία), το 1994 ο οδοστρωτήρας της καπιταλιστικής ολοκλήρωσης σπάει στον αδύναμο κρίκο της ίδιας της ιστορικής εξέλιξης[4], καταδεικνύοντας μ’ αυτό τον τρόπο τον καθολικό-οντολογικό χαρακτήρα της Παγκόσμιας σύγκρουσης και της επικείμενης Επανάστασης. Η στιγμή κατά την οποία το αρχικό και το τελικό εξελικτικό σημείο της Ιστορίας συναντιούνται αντιμέτωπα στο έδαφος της Παγκοσμιότητας, είναι η στιγμή που ο Παγκόσμιος Ιστορικός χωροχρόνος ολοκληρώνεται και ενοποιείται, η στιγμή κατά την οποία μεταμορφώνεται από μια κάθετα αναπτυσσόμενη διάσταση σε μια οριζόντια, ολοκληρωμένη και κλειστή κυκλική επιφάνεια πάνω στην οποία αντανακλάται το άπειρο υλικό Σύμπαν.
Από το 1996 που γράφει ο Βey τα κείμενα του MILLENNIUM έχει κυλήσει πολύ νερό στ’ αυλάκι της διαμόρφωσης των χαρακτηριστικών του Παγκόσμιου επαναστατικού υποκειμένου του 21ου αιώνα. Το πλέον σημαντικό αναντίλεκτα γεγονός που έχει μεσολαβήσει έκτοτε, είναι η εμφάνιση και συνεχής εξάπλωση του αντιπαγκοσμιοποιητικού κινήματος. Δεν θ’ αναφερθώ στο σημείο αυτό στις λεπτομέρειες του κινήματος αυτού που βρίσκεται αυτή τη στιγμή σε πλήρη ανάπτυξη, παρά τις τεράστιες δυσκολίες που αντιμετώπισε μετά την 11η Σεπτεμβρίου. Αυτό που έχει σημασία να υπογραμμιστεί ως το μυστικό της επιτυχίας και της ανθεκτικότητας του, είναι ότι το κίνημα αυτό συνιστά (σε συμβολικό κι ολοένα και περισσότερο και σε πραγματικό επίπεδο) το εργαστήρι συσσώρευσης κι επεξεργασίας των παγκόσμιων κοινωνικών εμπειριών, το εργαστήρι της οντολογικής σύνθεσης του Παγκόσμιου επαναστατικού υποκειμένου. Θεμέλιος λίθος της σύστασής του κινήματος είναι η σε πρωτοφανή «ιστορικά» βαθμό έμπρακτη - και χωρίς να υπακούει στις κατευθύνσεις κάποιας ιδιαίτερης ιδεολογικής επεξεργασίας- εφαρμογή της βασικής αρχής που διέπει τη διαμόρφωση του υποκειμένου αυτού (και που αποτελεί ταυτόχρονα και ειδοποιό φυσικό χαρακτηριστικό του Ανθρώπινου είδους): της ενότητας μέσα στη διαφορετικότητα. Χωρίς αυτήν, το αντιπαγκοσμιοποιητικό κίνημα δε μπορεί να γίνει καν νοητό.
Με την ίδρυση του Παγκόσμιου Κοινωνικού Φόρουμ στο Πόρτο Αλλέγκρε οι πόλοι της Παγκόσμιας σύγκρουσης γίνονται ολοένα και πιο ξεκάθαροι, ανεξάρτητα από τις μεταρρυθμιστικές απόψεις που φαίνεται προς στιγμή να επικρατούν σ’ αυτό - πράγμα φυσιολογικό κι αναμενόμενο στο σημείο ανάπτυξης που βρίσκεται. Ο δρόμος για τη διαρκή ριζοσπαστικοποίηση του κινήματος (όπως έδειξε και η πρόσφατη ίδρυση του Ευρωπαϊκού Κοινωνικού Φόρουμ στη Φλωρεντία), ο δρόμος προς τη διαρκή κλιμάκωση της Παγκόσμιας σύγκρουσης και την τελική της λύση δεν είναι απλά ανοιχτός. Είναι προγραμματισμένος.
Κι ερχόμαστε τώρα στο πιο αμφιλεγόμενο και συγχρόνως ενδιαφέρον σημείο του MILLENNIUM. O Bey τοποθετεί με θάρρος το δάκτυλο σ’ ένα ζήτημα-ταμπού για ολόκληρη την παράδοση της επαναστατικής σκέψης: τη σχέση θρησκείας κι Επανάστασης. Σε πείσμα της παράδοσης αυτής, έρχεται να υποστηρίξει τη δυνατότητα, ακόμη και την αναγκαιότητα σύγκλισης ανάμεσα τους στις συνθήκες του 21ου αιώνα. Υπενθυμίζει τα ριζοσπαστικά κοινωνικά χαρακτηριστικά που μπορούν ν’ ανιχνευθούν στην παράδοση κάθε θρησκείας, επισείει την προσοχή στον ιστορικά μεταβαλλόμενο χαρακτήρα της σχέσης ανάμεσα στη θρησκευτική και την κοσμική εξουσία, για να καταλήξει στο σαφές συμπέρασμα ότι στον 21ο αιώνα δε μπορεί να υπάρξει Παγκόσμιο μέτωπο ενάντια στον Καπιταλισμό χωρίς τις θρησκείες.
Μια κλασική αθεϊστική (μαρξιστική ή αναρχική) επαναστατική προσέγγιση θα είχε κάθε λόγο να είναι εξαιρετικά δύσπιστη σ’ όλ’ αυτά. Η απορριπτική στάση απέναντι στη θρησκεία και τις θέσεις του Βey γι’ αυτήν βρίσκει κάθε δικαίωση μέσα στα δυο μας γήινα, ιστορικά μάτια (δίχως, νομίζω, να χρειάζεται να υπεισέλθω στις λεπτομέρειες της δικαίωσης αυτής). Το ζήτημα όμως στην προκειμένη περίπτωση, είναι να καταφέρουμε να συντονιστούμε στις συχνότητες του «τρίτου ματιού» της Επανάστασης.
Η σκέψη του Βey ενέχει μια θεμελιώδη ενόραση για τη μοίρα του 21ου αιώνα, η οποία επιβεβαιώνεται καταρχήν σήμερα μες απ’ την συμμετοχή διαφόρων ριζοσπαστικών θρησκευτικών οργανώσεων στο αντιπαγκοσμιοποιητικό κίνημα (χαρακτηριστικό είναι το παράδειγμα κάποιων καθολικών οργανώσεων στην Ιταλία), καθώς και την ανάδειξη του Ισλάμ (της θρησκείας στην οποία ως επί το πλείστον αναφέρεται ο Βey) σε αμφισβητήσιμης επαναστατικής αξίας αλλά αναμφισβήτητης αντικειμενικής βαρύτητας παράγοντα της Παγκόσμιας σύγκρουσης, ιδιαίτερα μετά την 11η Σεπτεμβρίου. Το γεγονός ότι το Παγκόσμιο Φυσικοποιημένο Κεφάλαιο στ’ όνομα του πολέμου ενάντια στην τρομοκρατία του «Νόμου του Αλλάχ» εξαπολύει στην πραγματικότητα τη δολοφονική του επίθεση απέναντι στο Ανθρώπινο είδος, δεν είναι τυχαίο – κάτι σημαίνει. Αρκεί να έχουμε στα χέρια μας το κλειδί που θα μας επιτρέψει ν’ αποκρυπτογραφήσουμε τη διαλεκτική γραφή της πραγματικότητας του 21ου αιώνα.
Η ενόραση του Βey αφορά το γεγονός ότι η Επανάσταση στον 21ο αιώνα αποκτά έναν τέτοιο καθολικό χαρακτήρα για το Ανθρώπινο είδος που αντικειμενικά τη φέρνει κοντά στην περιοχή της θρησκείας. Κι αυτό, διότι η θρησκεία συνιστά το πεδίο στο οποίο το Ανθρώπινο είδος επεξεργάζεται τη φυσική ειδολογική του καθολικότητα (με αφηρημένο-αντεστραμμένο τρόπο, ασφαλώς) καθ’ όλη τη διάρκεια της Ιστορίας του – στην πραγματικότητα η θρησκεία αποτελεί την οντολογική εκείνη σχέση του Ανθρώπινου είδους με τον Εαυτό του και τη φύση πάνω στην οποία θεμελιώνεται η Ανθρώπινη Ιστορία Πρόκειται, όμως, για μια διόραση που ο ίδιος ο Βey αδυνατεί να οδηγήσει στη μοναδική λογική της κατάληξη, ακριβώς επειδή κάτι τέτοιο προσκρούει στα δικά του ταμπού, στους περιορισμούς που επιφέρει στη σκέψη του η αναρχική-αυτόνομη πνευματική του διάπλαση.
Το ταμπού αυτό είναι το ταμπού της καθολικής ιδεολογίας[5]. Η αυτόνομη σκέψη τρέφει παραδοσιακά μια εχθρότητα προς τις ιδεολογίες (τα συστήματα ιδεών που επιχειρούν να περικλείσουν στο εσωτερικό τους το σύνολο της πραγματικότητας, τις «μεγάλες αφηγήσεις» σύμφωνα με τη μεταμοντέρνα φιλολογία, τις Εξηγήσεις σύμφωνα με την ισλαμική ορολογία που ασπάζεται κι ο Βey). Θεωρεί πως ακόμη κι οι πιο επαναστατικές από δαύτες είναι ψευδείς μυθοποιήσεις που λειτουργούν ως πρόσχημα για την επιβολή κάθε είδους δογματικών ολοκληρωτισμών πάνω στην Ανθρώπινη ελευθερία – και καταρχήν έχει κάθε δίκιο να το κάνει. Είναι ιστορικά διαπιστωμένο ότι οι ιδεολογίες – με πρώτη και καλύτερη διδάξασα την ίδια τη θρησκεία, που συνιστά και το παραδειγματικό πρότυπο όλων των ιδεολογιών – έχουν λειτουργήσει μ’ αυτό τον τρόπο, ανεξάρτητα από τις παραποιήσεις που αναγκαστικά υπέστησαν από την αρχική τους σύλληψη για να συμβεί αυτό. Άλλωστε, αποτελεί σταθερό χαρακτηριστικό όλων των ιστορικών ιδεολογιών η εγγενής τους επιδεκτικότητα στη διαστρέβλωση, ως άμεση απόρροια-εκδήλωση της οντολογικής ροπής της Ιστορίας προς την Αλλοτρίωση-αφαίρεση της Ανθρώπινης φύσης.
Αυτό που δεν αντιλαμβάνεται η αυτόνομη σκέψη (και σ’ αυτό το σημείο έρχεται αθέλητα να συνηχήσει με την κυρίαρχη προπαγάνδα που επιχειρεί να εμφανίσει κάθε τάση που αναφέρεται-κατευθύνεται στην καθολική Ανθρώπινη απελευθέρωση ως πρόδρομο ενός νέου ολοκληρωτισμού[6]) είναι ότι το πρόβλημα με τις ιστορικές ιδεολογίες δεν είναι ότι υπήρξαν καθολικές, αλλά ότι δεν υπήρξαν αρκετά καθολικές. Για την ακρίβεια, δεν υπήρξαν ποτέ πραγματικά αλλά μόνο αφηρημένα καθολικές – κι αυτό ήταν κάτι αναγκαστικό διότι δε γεννήθηκαν στο έδαφος της ενιαίας και καθολικής πραγματικότητας του Ανθρώπινου είδους, για τον απλό λόγο ότι η πραγματικότητα αυτή δεν ήταν ποτέ πραγματική (με την έννοια του Ανθρώπινα πραγματωμένου) πριν από τον 21ο αιώνα. Εδώ έγκειται το θεμελιώδες ψεύδος κάθε ιστορικής ιδεολογίας (όπως μας διδάσκει η καταστασιακή παράδοση που χρησιμοποίησε τις αναλύσεις του Μαρξ για να επεξεργαστεί τη διαδικασία ιδεολογικοποίησης της ίδιας της μαρξιστικής θεωρίας). Ο προορισμός κάθε ιστορικής ιδεολογίας υπήρξε η προώθηση της επιβολής κάποιας μορφής Ανθρώπινης μερικότητας (κοινωνικής-ταξικής βασικά και καταρχήν, κι από κει και πέρα ιστορικά μεταβαλλόμενης) με την επίκληση κάποιας μορφής αφηρημένης Ανθρώπινης καθολικότητας. Αφηρημένη καθολικότητα και πραγματική μερικότητα συναποτελούν το αδιάσπαστο διαλεκτικό δίδυμο-πυρήνα της ιστορικής ανάπτυξης της Ιδέας.
Το τέλος της Ιστορίας και της ιδεολογίας (με τη διαλεκτική έννοια της ολοκλήρωσης- αναίρεσης) είναι η Παγκόσμια πραγματικότητα του 21ου αιώνα, τόσο καθολική και αναπόδραστη για το Ανθρώπινο είδος όσο υπήρξε και η πραγματικότητα της Ιστορίας – το Ανθρώπινο είδος βρίσκει τον Εαυτό του να ζει στον κόσμο του τέλους της Ιστορίας, με τον ίδιο αναγκαίο τρόπο που μέχρι και τον 20ο αιώνα τον έβρισκε να ζει στον κόσμο της Ιστορίας. Το τέλος της Ιστορίας δεν είναι απλά μια προπαγάνδα του Παγκόσμιου Φυσικοποιημένου Κεφαλαίου, όπως δείχνει μια επιφανειακή ματιά στα πράγματα. Είναι η πραγματικότητα στην οποία και το ίδιο το Παγκόσμιο Φυσικοποιημένο Κεφάλαιο βρίσκει τον εαυτό του – η προπαγάνδα έχει να κάνει με την προσπάθεια του να κυριαρχήσει την πραγματικότητα του τέλους της Ιστορίας, να είναι αυτό που θα κατευθύνει την πορεία της μετουσιώνοντας την σε πορεία επιβολής του δολοφονικού του Νόμου απέναντι στο Ανθρώπινο είδος.
Το αδύναμο σημείο όλων των θεωρητικών προσεγγίσεων που επιχειρούν ν’ αντιπαρατεθούν στην κυρίαρχη εκδοχή του τέλους της Ιστορίας υπερασπιζόμενες την Ιστορία (ταυτίζοντας ουσιαστικά μ’ έναν απόλυτο, αντιδιαλεκτικό τρόπο την προοπτική της Ιστορίας με την προοπτική της κοινωνικής αλλαγής), είναι ακριβώς το ότι αδυνατούν να συλλάβουν το πραγματικό έδαφος της αλήθειας που καθορίζει την εκδοχή αυτή, και πάνω στο οποίο η εκδοχή αυτή αναπτύσσεται. Προβαίνοντας στην παραπάνω αναφερόμενη απόλυτη ταύτιση (αληθινή καθ’ όλο το προηγούμενο από τον 21ο αιώνα διάστημα της ύπαρξης του Ανθρώπινου είδους, αλλά ψευδή στο βαθμό που αρνείται τη διαλεκτική της ολοκλήρωση-αναίρεση κατά τον 21ο αιώνα), πέφτουν ασυναίσθητα σε μια χρονοδίνη που τις γυρίζει πίσω σ’ ένα κόσμο τόσο κοντινό, αλλά στην πραγματικότητα εξαιρετικά μακρινό από τον κόσμο στον οποίο ζει το Ανθρώπινο είδος σήμερα – αυτή είναι η ρίζα του «αντεπαναστατικού ενδεχόμενου» των προσεγγίσεων αυτών. Η προοπτική του 21ου αιώνα είναι αφάνταστα πιο επικίνδυνη και ταυτόχρονα ελπιδοφόρα για το Ανθρώπινο είδος σε σχέση με την ιστορική. Αν θέλουμε να συμβάλλουμε πραγματικά στην πραγμάτωση της ελπιδοφόρας εκδοχής (δηλ. της Παγκόσμιας Επανάστασης) του 21ου αιώνα, πρέπει καταρχήν να είμαστε σε θέση ν’ αναγνωρίσουμε την εκδοχή-κατεύθυνση αυτή μέσα στην Παγκόσμια πραγματικότητα που η ίδια προσδιορίζει.
Όλ’ αυτά έχουν ιδιαίτερη σημασία αν τα εξετάσουμε στο πεδίο της ιδεολογίας. Κι αυτό διότι παρ’ όλο που αναντίρρητα ζούμε στην εποχή του τέλους της ιδεολογίας, αν ρίξουμε μια καθαρή κι απροκατάληπτη ματιά στην πραγματικότητα της οντολογικής σύγκρουσης ανάμεσα στο Παγκόσμιο Φυσικοποιημένο Κεφάλαιο και το Ανθρώπινο είδος, το πρώτο πράγμα που θα εμφανιστεί με κραυγαλέο τρόπο μπροστά μας είναι η επιτακτική ανάγκη των καιρών για μια νέα, Παγκόσμια, πραγματικά καθολική μορφή επαναστατικής ιδεολογίας του Ανθρώπινου είδους. Μια μορφή ιδεολογίας ικανή να υπερβεί τις ιστορικές-πολιτισμικές διαφορές ανάμεσα στις Ανθρώπινες κοινωνίες, προκειμένου να αποτελέσει κοινό σημείο αναφοράς για το Ανθρώπινο είδος σε Παγκόσμιο επίπεδο. Ικανή να υπερβεί τις διαμεσολαβημένες μες από τις ιστορικές ιδεολογίες αρνήσεις της Ανθρώπινης φύσης και να τις συνθέσει στη συγκεκριμένη, θετική μορφή της πραγματικής καθολικότητας του Ανθρώπινου είδους – ικανή, μ’ άλλα λόγια, να υπερβεί τον εαυτό της ως ιδεολογία προκειμένου να συντονιστεί με τη κίνηση της Παγκόσμιας πραγματικότητας να υπερβεί τον εαυτό της ως Ιστορία. Η νέα αυτή μορφή ιδεολογίας μπορεί να προκύψει μόνο στη βάση της πλήρους αναγνώρισης του τέλους των ιστορικών ιδεολογιών, ως συγκρότηση και προσανατολισμός αυτής ακριβώς της διαδικασίας του τέλους προς μια συγκεκριμένη θετική κατεύθυνση: την κατεύθυνση της καθολικής απελευθέρωσης του Ανθρώπινου είδους από το φυσικό Νόμο της ανάγκης και του θανάτου.
Αναζητώντας τη νέα αυτή μορφή, καλό είναι να ξεκινήσουμε…από κει που είχαμε μείνει. Ο Μαρξισμός υπήρξε η ύστατη και κορυφαία ιστορική επαναστατική ιδεολογία, η επαναστατική ιδεολογία που σημάδεψε τη μοίρα του 20ου αιώνα – μ’ ό,τι θετικό κι αρνητικό συνεπάγεται αυτό. Η πολύτιμη ρίζα της φυσικής ειδολογικής ιδιαιτερότητας του Ανθρώπινου είδους βρίσκεται στα θεμέλια της κοσμοθεωρίας του Μαρξ. Ο Μαρξ ήταν ο πρώτος που συνέλαβε την πραγματικότητα του Ανθρώπινου είδους ως ένα ανώτερο οντολογικό επίπεδο της υλικής φύσης καθώς και την αναγκαία διαλεκτική αντίθεση ανάμεσα στο φυσικό και το Ανθρώπινο οντολογικό επίπεδο, αυτός που προσδιόρισε με συγκεκριμένο τρόπο τα ιδιαίτερα ποιοτικά χαρακτηριστικά αυτού του ανώτερου Ανθρώπινου οντολογικού επιπέδου: καθολική και δημιουργική, αυτοδιαμεσολαβούμενη μέσω της Ανθρώπινης δράσης σχέση του Ανθρώπινου είδους με τη φύση και τον Εαυτό του. Ο Μαρξ είναι αυτός που είδε και έδειξε το δρόμο για την πραγματική (κι όχι αφηρημένη, φαντασιακή) έξοδο του Ανθρώπινου είδους από την Ιστορία-Αλλοτρίωση της φύσης του.
Παρ’ όλ’ αυτά, ο Μαρξισμός[7] δε μπορεί να παίξει το ρόλο της Παγκόσμιας επαναστατικής ιδεολογίας του Ανθρώπινου είδους για τον 21ο αιώνα. Το αυτούσιο, πρωτογενές ανατρεπτικό δυναμικό της επαναστατικής ιδεολογίας της εργατικής τάξης πραγματώθηκε κατά κύριο λόγο στο κύμα των εργατικών επαναστάσεων που σάρωσε τις αρχές του 20ου αιώνα με αποκορύφωμα τη μεγάλη Οκτωβριανή Επανάσταση. Έκτοτε, οτιδήποτε έστω και δυνητικά επαναστατικό εμφανιζόταν στο πεδίο της πνευματικής παραγωγής (σ’ οποιονδήποτε τομέα της) κατά τη διάρκεια της Ιστορίας, προέκυπτε μες από κάποιο συνδυασμό μιας (συνειδητής ή όχι) επιβεβαίωσης των θεμελιωδών οντολογικών παραδοχών του Μαρξισμού με μια (επίσης συνειδητή ή όχι) κριτική αποστασιοποίηση από την κυρίαρχη ιστορική του εξέλιξη, το θεσμοποιημένο σοβιετικό διαλεκτικό υλισμό.
Ο Μαρξισμός υπήρξε το κορυφαίο προϊόν της δυτικής σκέψης, το κορυφαίο πνευματικό επίτευγμα του δυτικού (καπιταλιστικού) τρόπου παραγωγής. Ακολούθησε την ιστορική κίνηση αυτού του τρόπου παραγωγής κι αυτής της σκέψης προς την παγκοσμιότητα καταφέρνοντας να γίνει παγκόσμιος, να εξαπλωθεί στα πέρατα της Γης. Όμως, η Παγκοσμιότητα αυτή, όπως κι η Παγκοσμιότητα του Κεφαλαίου του οποίου την ιστορική άρνηση συγκροτεί ο Μαρξισμός, φέρει ανεξίτηλο το σημάδι της χωροχρονικής της καταγωγής. Δε συνιστά μια ολοκληρωμένη-πραγματική Παγκοσμιότητα αλλά την παγκόσμια εξάπλωση της ιδεολογίας της κορυφαίας ιστορικής μερικότητας, της μερικότητας της εργατικής τάξης.
Αυτό που έχει σημασία να κατανοήσουμε είναι ότι η «ασυμφωνία» ανάμεσα στο Μαρξισμό και τον 21ο αιώνα δεν αφορά τις θεμελιακές οντολογικές αρχές-κατευθύνσεις του Μαρξισμού αλλά τα πραγματοποιημένα αντικείμενά τους, την ιστορική πραγματικότητα δηλαδή του Καπιταλισμού του τέλους του 19ου και ολόκληρου του 20ου αιώνα. Η διάκριση αυτή δεν είναι δυνατό να γίνει στο εσωτερικό της Μαρξιστικής θεωρίας απ’ τη στιγμή που αυτή – όπως και κάθε ιδεολογία άξια του ονόματός της – συγκροτεί το βλέμμα της και τα αντικείμενα του βλέμματος αυτού σ’ ένα ενιαίο κι αδιάσπαστο σώμα. Αυτός είναι κι ο βαθύτερος λόγος που οι διάφορες προσπάθειες εισαγωγής ενός διαχωρισμού στο εσωτερικό του έργου του Μαρξ (βλ. διάκριση ανάμεσα σε «πρώιμο» ανθρωπιστή φιλόσοφο Μαρξ και «ώριμο» κοινωνικό επιστήμονα Μαρξ) έχουν αναγκαστικά πελαγοδρομήσει στο αδιέξοδο. Οι αρχικές και ύστατες προοπτικές του Μαρξισμού (αυτές δηλαδή που προσδιορίζουν την ουσία της λογικής του) τείνουν στο ξεπέρασμα της Ιστορίας, ο ίδιος και τα αντικείμενά του, όμως, ανήκουν αμετάκλητα στην Ιστορία – και είναι η δυναμική των αντικειμένων που καθορίζει σε τελική ανάλυση τα όρια του πραγματοποιήσιμου δυναμικού μιας ιδεολογίας, τον πραγματικό της δηλαδή χαρακτήρα (με βάση την ίδια τη γενική μαρξιστική ανάλυση της διαδικασίας της αντικειμενοποίησης ως ενεργούς πραγμάτωσης της Ανθρώπινης φύσης).
Η επαναστατική υλιστική θεωρία του Μαρξ δεν προσανατολίστηκε στην καθολική-οντολογική κατηγορία του Ανθρώπινου είδους – και πολύ καλά έκανε. Την εποχή που εμφανίστηκε ο Μαρξισμός, κάτι τέτοιο απλά θα σήμαινε την απορρόφησή του στον αστικό ιδεαλιστικό ορίζοντα του αφηρημένου ανθρωπισμού. Προσανατολίστηκε στη νεαρή επαναστατική κοινωνική τάξη που γεννούσε ο Καπιταλισμός, την εργατική τάξη, κι αυτό ήταν που καθόρισε το χαρακτήρα του (όπως έδειξε κι η κατεύθυνση της εξαντλητικής επιστημονικής μελέτης του καπιταλιστικού συστήματος και των νόμων που διέπουν τη συγκρουσιακή διαλεκτική σχέση ανάμεσα στην αστική και την εργατική τάξη που ακολούθησε ο Μαρξ κατά την «ώριμη» περίοδό του – κατεύθυνση που δε λειτούργησε ως κάποιου είδους στροφή, αλλά ως φυσική και αναγκαία εφαρμογή της «πρώιμης» φιλοσοφίας του στο πραγματικό πεδίο της Ιστορίας). Για να υπερασπίσει την προοπτική του πραγματικά-ολοκληρωμένα Ανθρώπινου, ο Μαρξ ήταν αναγκασμένος να προσανατολιστεί στην εργατική τάξη και τον αγώνα της ενάντια στο αφηρημένα Ανθρώπινο του Καπιταλισμού.
Το όριο, λοιπόν, της μαρξιστικής σκέψης είναι ένα αντικειμενικό όριο ιστορικής ορατότητας. Αυτό που είχε μπροστά του ο Μαρξ (και στο οποίο αφοσιώθηκε) ήταν η εργατική επανάσταση που θα καταργούσε τις υλικές ρίζες της Ανθρώπινης Αλλοτρίωσης και θα δημιουργούσε τις συνθήκες για ένα ολόκληρο ιστορικό στάδιο μετάβασης στην καθολική-Παγκόσμια πραγμάτωση της Ανθρώπινης φύσης. Η εργατική τάξη υπήρξε η τελευταία ιστορική επαναστατική κατηγορία, μια μεταβατική κατηγορία στο μεταίχμιο ανάμεσα στην καθολική Ανθρώπινη Αλλοτρίωση και την καθολική Ανθρώπινη πραγμάτωση – όπως ακριβώς κι η θεωρία της, ο Μαρξισμός. Αμφότερες θα μπορούσαν να προσδιοριστούν ως κατηγορίες που το ενεργό τους νόημα κινήθηκε στο όριο ανάμεσα στην αφηρημένη και την πραγματική Ανθρώπινη καθολικότητα – ως κατηγορίες δυνητικής Ανθρώπινης καθολικότητας.
Κρατάμε, λοιπόν, τις (πλήρως θεμελιωμένες αλλά όχι επαρκώς ανεπτυγμένες) οντολογικές αρχές του Μαρξ για το Ανθρώπινο είδος, και επιστρέφουμε στο σκανδαλώδες ζήτημα της σχέσης ανάμεσα στη θρησκεία και την Επανάσταση. Είδαμε πως στην Παγκόσμια πραγματικότητα του 21ου αιώνα, η σχέση αυτή είναι με κάποιο τρόπο υπαρκτή. Ποιος, όμως, ακριβώς είναι ο τρόπος αυτός – με δεδομένο ότι οι ισορροπίες στην προκειμένη περίπτωση είναι εξαιρετικά λεπτές;
Το μόνο σίγουρο είναι ότι δε μπορούμε να μιλάμε για τη σύσταση ενός Παγκόσμιου μετώπου στη βάση μιας αδιαφοροποίητης μίξης επαναστατικών και θρησκευτικών δυνάμεων. Η ιδέα μιας μέχρι το τέλος οριζόντιας σύμπλευσης-συμμαχίας της θρησκείας με την Επανάσταση κατά την οποία αμφότερες θα διατηρούν τον παραδοσιακό ιστορικό τους χαρακτήρα, είναι –ευτυχώς- ουτοπική κι ανέφικτη. Στο πλαίσιο του πολέμου του Ανθρώπινου είδους ενάντια στο Παγκόσμιο Φυσικοποιημένο Κεφάλαιο, πρέπει ν’ αλλάξουν ριζικά.
Στο φόντο της αναζήτησης της Παγκόσμιας επαναστατικής ιδεολογίας του 21ου αιώνα, η γνώμη μου είναι ότι αυτό που χρειάζεται είναι η σύνθεση της Επανάστασης και της θρησκείας – του υλισμού και του ιδεαλισμού, αν προτιμάτε, η διαλεκτική αντίθεση των οποίων συγκροτεί την ιστορική πορεία της πνευματικής παραγωγής του Ανθρώπινου είδους – σε μια νέα, ανώτερη, πραγματικά καθολική-οντολογική μορφή που να υπερβαίνει την Ιστορία και την παραπάνω αντίθεση. Μια σύνθεση που ν’ αντιστοιχεί στην πραγματική ανάπτυξη της σύνθεσης των ιστορικών αρνήσεων στη θετική, πραγματικά καθολική-οντολογική κατηγορία του Ανθρώπινου είδους, καθώς και την προοπτική της κατηγορίας αυτής: την Παγκόσμια Επανάσταση (σ’ αυτή την περίπτωση επίσης, ο οποιοσδήποτε περαιτέρω προσδιορισμός θα είχε ν’ αφαιρέσει κι όχι να προσθέσει).
Πρέπει να καταστεί εξαρχής σαφές ότι η σύνθεση αυτή δε μπορεί να επιτευχθεί στη βάση μιας υποτιθέμενης ισότιμης συνεισφοράς ανάμεσα στην Επανάσταση και τη θρησκεία. Μια τέτοια προσπάθεια θ’ αντιστοιχούσε σε μια εφαρμογή της κλασικής τυπικής-αφηρημένης-φορμαλιστικής αστικής λογικής, αποτυγχάνοντας να παράγει το οποιοδήποτε πραγματικό αποτέλεσμα. Εδώ έχουμε να κάνουμε με μια κατεξοχήν διαλεκτική διαδικασία σύγκρουσης-σύνθεσης, μια σύνθεση δηλαδή που αναγκαστικά πραγματοποιείται μέσω της καθολικής διαλεκτικής άρνησης-ενσωμάτωσης του ενός αντιπάλου στο πεδίο του άλλου.
Αν, λοιπόν, θέλουμε να μιλάμε για την ιδεολογία της Παγκόσμιας Επανάστασης του Ανθρώπινου είδους, η θεωρητική σύνθεση της Επανάστασης με τη θρησκεία οφείλει να συνταχθεί με θεμελιακό άξονα την Επανάσταση. Πρόκειται για μια σύνθεση με συγκεκριμένη κατεύθυνση-φορά, που κινείται από το πεδίο της Επανάστασης (του υλισμού) προς το πεδίο της θρησκείας (του ιδεαλισμού) προκειμένου να το απορροφήσει. Μια σύνθεση, δηλαδή, που έρχεται να ξεσκεπάσει το αληθινό νόημα που βρίσκεται αντεστραμμένο στην καρδιά της θρησκείας, να το στήσει στα πόδια του και να το ενσωματώσει στην Επανάσταση – να χτίσει στην πραγματικότητα τον ορίζοντα της Παγκόσμιας Επανάστασης του Ανθρώπινου είδους πάνω στο νόημα αυτό. Ποιο είναι αυτό το νόημα;
Ας ρίξουμε πάλι μια ματιά στην Παγκόσμια σύγκρουση ανάμεσα στα δύο οντολογικά επίπεδα της φύσης - το φυσικό (εκφρασμένο στην κοινωνική μορφή του Παγκόσμιου Φυσικοποιημένου Κεφαλαίου) και το Ανθρώπινο -, το χαρακτήρα και τις προοπτικές της. Ποιο είναι το καθολικό εκείνο συνεκτικό στοιχείο που συγκροτεί την πολλαπλά διαφοροποιημένη (με βάση ιστορικά κριτήρια) Παγκόσμια πραγματικότητα του 21ου αιώνα σ’ ένα ενιαίο όλο, που μας κάνει να μιλάμε για ενιαία και καθολικά συντελεσμένο Ιστορικό χωροχρόνο; Είναι ο θάνατος, ο θάνατος του Ανθρώπινου είδους στην άπειρη καθολικότητα των διαστάσεών του. Αυτή είναι η μία οντολογική προοπτική του 21ου αιώνα, η προοπτική που αντιστοιχεί στη νίκη του Παγκόσμιου Φυσικοποιημένου Κεφάλαιου. Η πραγματοποίηση του ενδεχόμενου αυτού θα σήμαινε τη φυσική εξάλειψη του Ανθρώπινου είδους – δηλαδή, την διαλεκτική απορρόφηση του ανώτερου οντολογικού επιπέδου πίσω στο προηγούμενο, την ενοποίηση του φυσικού κόσμου προς τα κάτω, προς το (απλώς) φυσικό επίπεδο. Η επαναστατική χρήση της φυσικής-οργανικής έννοιας του Ανθρώπινου είδους «δένει» ακριβώς στο ότι είναι η ίδια η φυσική-οργανική ύπαρξη του Ανθρώπινου είδους που τίθεται σε αμφισβήτηση.
Η αντίθετη οντολογική προοπτική, αυτή που αντιστοιχεί στην Παγκόσμια Επανάσταση, δεν είναι άλλη από την αθανασία του Ανθρώπινου είδους (την πραγματική υλική αθανασία, ασφαλώς, κι όχι τη φαντασιακή αθανασία της ψυχής ή του πνεύματος που πρεσβεύει η θρησκεία). Η ολοκλήρωση της Παγκόσμιας Επανάστασης του Ανθρώπινου είδους θα σημάνει τη διαλεκτική ενσωμάτωση του (απλώς) φυσικού επιπέδου στην ανώτερη οντολογικά μορφή της αθάνατης Ανθρώπινης υλικότητας, την ενοποίηση του φυσικού κόσμου προς τα πάνω.
Το Ανθρώπινο είδος στο πρόσωπο του Παγκόσμιου Φυσικοποιημένου Κεφαλαίου θα υπερβεί τον οντολογικό του αντίπαλο καθ’ όλη τη διάρκεια της Ιστορίας, το φυσικό Νόμο της ανάγκης και του θανάτου. Η Παγκόσμια Επανάσταση του 21ου αιώνα είναι η κίνηση που θα πραγματώσει άπαξ και δια παντός την Ανθρώπινη φύση. Η κίνηση που θα συνθέσει σε μια ενιαία διαδικασία την πραγμάτωση των φυσικών ειδολογικών χαρακτηριστικών του Ανθρώπινου είδους που αποτελούν και τα αιτήματα της κοινωνικής Επανάστασης (συλλογικότητα, ισότητα, ελευθερία) και την πραγμάτωση της φυσικής κατεύθυνσης-σκοπού των χαρακτηριστικών αυτών: την υπέρβαση του φυσικού Νόμου της ανάγκης και του θανάτου. Η υλική αθανασία συνιστά την αναγκαία οντολογική βάση της ολοκληρωμένης-πραγματικής Ανθρώπινης ισότητας κι ελευθερίας, την ολοκληρωμένη φανέρωση της πραγματικής Ανθρώπινης φύσης – η επίτευξή της είναι αυτή που θα σημάνει την ολοκλήρωση της διαδικασίας της Παγκόσμιας Επανάστασης του Ανθρώπινου είδους. Συμπερασματικά, το να πούμε ότι το Ανθρώπινο είδος στον 21ο αιώνα αγωνίζεται για να μην πεθάνει είναι σίγουρα αλήθεια, το να πούμε όμως ότι αγωνίζεται για να γεννηθεί είναι ακόμη πιο αλήθεια.
Το αντεστραμμένο, λοιπόν, νόημα της θρησκείας που αναζητάμε, δεν είναι άλλο από τη Θεϊκότητα ως την ολοκληρωμένη-πραγματική ταυτότητα του Ανθρώπινου είδους. Ο Θεός της Ιστορίας, ο Θεός της θρησκείας, δεν είναι παρά η αφηρημένη-αντεστραμμένη σύλληψη από την πλευρά του Ανθρώπινου είδους του ολοκληρωμένου-πραγματικού μελλοντικού του Εαυτού. Η μαρξιστική οντολογική αρχή ότι «ο άνθρωπος είναι το ειδολογικό ον της φύσης που παράγει καθολικά» σημαίνει ότι ολόκληρη η υλική φύση βρίσκεται εκεί έξω καλώντας μας να τη μεταμορφώσουμε σε Ανθρώπινη φύση, σε Θεϊκή δημιουργία. Ξεμπερδεύοντας άπαξ και δια παντός με την (Ανθρώπινα επανα-πραγματωμένη στην πραγματικότητα του Παγκόσμιου Φυσικοποιημένου Κεφαλαίου) φυσική πραγματικότητα της ανάγκης και του θανάτου, το Ανθρώπινο είδος θα αποκαλυφθεί ως ο εκ νέου Δημιουργός του άπειρου υλικού Σύμπαντος σύμφωνα με την καθολικά ελεύθερη βούλησή του. Το νόημα αυτό αποτελεί τη βάση της σύνθεσης ανάμεσα στην Επανάσταση και τη θρησκεία, τη βάση για την Παγκόσμια επαναστατική ιδεολογία του 21ου αιώνα – την ιδεολογία της Θεϊκότητας του Ανθρώπινου είδους.
Η Ιστορία υπήρξε η κίνηση του Ανθρώπινου είδους προς την Αλλοτρίωσή του, κι η ιδεολογία ένας ενεργός διαμεσολαβητής της κίνησης αυτής. Η Παγκόσμια Επανάσταση του Ανθρώπινου είδους συνιστά την αντίστροφη κίνηση, την κίνηση από την ιστορική αφαίρεση προς την οντολογική πραγμάτωση. Η κίνηση αυτή αναγκαστικά πραγματοποιεί ξανά μια «στάση» (μια διαμεσολάβηση) στο πεδίο της ιδεολογίας, στην ιδεολογία της Θεϊκότητας του Ανθρώπινου είδους – μόνο που αυτή τη φορά η «στάση» εντάσσεται στο σχεδιάγραμμα της εντελώς αντίθετης διαδρομής, το τέλος της οποίας θα σημάνει την οριστική πραγμάτωση της Ιδέας (ο Θεός είναι η πρωταρχική και καθολική Ανθρώπινη Ιδέα) και την κατάργηση της οντολογικής βάσης κάθε ιδεολογίας. Η ιδεολογία της Θεϊκότητας του Ανθρώπινου είδους αποτυπώνει σ’ ένα πρώτο (αφηρημένο-θεωρητικό) επίπεδο την πραγματική κίνηση του Ανθρώπινου είδους προς την ιδιοποίηση της αληθινής Θεϊκής του φύσης, την προετοιμάζει και συντελεί ενεργά σ’ αυτήν. Η ίδια, ταυτόχρονα, συνιστά μια συγκεκριμένη πρώιμη «στιγμή» στην πορεία αυτής της κίνησης, τη «στιγμή» κατά την οποία το υποκείμενο και το αντικείμενο της ιδεολογίας έρχονται και ταυτίζονται. Η ιδεολογία της Θεϊκότητας του Ανθρώπινου είδους αρνείται κάθε ιδεολογία, κάθε μετάθεση του νοήματος και της αλήθειας οπουδήποτε αλλού έξω από το ίδιο το Ανθρώπινο είδος – ενώ ταυτόχρονα, κορυφώνει-ολοκληρώνει τα δυναμικά χαρακτηριστικά της ιδεολογίας, την ασύγκριτη ικανότητά της να εμπνέει και να οδηγεί. Πρόκειται για μια ιδεολογία πραγματικά Παγκόσμια, κατανοητή από τους Ανθρώπους όλων των ιστορικών πολιτισμών (απ’ τη στιγμή που η θρησκεία αποτελεί το κοινό δομικό στοιχείο των πολιτισμών αυτών), μια ιδεολογία που καταφέρνει να χωρέσει την καθολικότητα του Ανθρώπινου είδους με τον μόνο τρόπο που μπορεί να συμβεί αυτό: με το ν’ αναφέρεται ακριβώς στην καθολικότητα αυτή, το χαρακτήρα και την κατεύθυνσή της, την αυτοπραγμάτωσή της.
Ένα βασικό χαρακτηριστικό της μοναδικότητας της ιδεολογίας της Θεϊκότητας του Ανθρώπινου είδους – απόρροια κι εκδήλωση της μοναδικότητας της Παγκόσμιας πραγματικότητας του 21ου αιώνα – είναι το ότι δε βρίσκεται σε ανταγωνιστική σχέση με οποιαδήποτε μορφή ιστορικής ιδεολογίας αντιστρατεύεται το Παγκόσμιο Φυσικοποιημένο Κεφάλαιο. Οι ιστορικές κατηγορίες, όπως εύστοχα υπογραμμίζει ο Βey, μπορούν να διασωθούν – σε ποια βάση όμως; Όχι στη βάση της ιστορικής τους αλήθειας (αφού αυτή σ’ όποιο βαθμό κι αν υπήρξε, έχει πια πραγματωθεί-παρέλθει), αλλά στη βάση της οντολογικής τους προέλευσης, στο ότι δηλαδή όλες συνιστούν δημιουργήματα του Ανθρώπινου είδους. Η Παγκόσμια Επανάσταση αποτελεί σήμερα τη μοναδική δυνατότητα διάσωσης του Ανθρώπινου είδους, τη μοναδική δηλαδή δυνατότητα διάσωσης και της ίδιας της Ιστορίας και της Αλλοτρίωσης, έστω και στη μορφή του οριστικά κι αμετάκλητα ξεπερασμένου Ανθρώπινου παρελθόντος. Στο σημείο αυτό έγκειται το «επαναστατικό ενδεχόμενο» των ιστορικών ιδεολογιών, το καταπιεσμένο ουσιώδες-οντολογικό περιεχόμενό τους. Η ιδεολογία της Θεϊκότητας του Ανθρώπινου είδους παρέχει το καθολικό εκείνο πλαίσιο εντός του οποίου το λανθάνον επαναστατικό οντολογικό περιεχόμενο των ιδεολογιών που προέρχονται από κάθε πιθανό σημείο του Ιστορικού χωροχρόνου βρίσκει τη θέση του και καθίσταται φανερό-πραγματικό.
Η Παγκόσμια σύγκρουση του 21ου αιώνα δεν είναι, όπως διατείνεται ο Βey, η σύγκρουση ανάμεσα στην μοναδικότητα και την πολλαπλότητα, ανάμεσα στην αντιδραστική ομοιομορφία και την επαναστατική διαφορά. Ένας τέτοιος ορισμός της σύγκρουσης δεν είναι λανθασμένος αλλά ελλιπής, διότι η επαναστατική διαφορά έρχεται κι αυτή με τη σειρά της να συνθέσει μια νέα ενότητα, μια νέα μοναδικότητα. Όπως κι ο ίδιος ο Βey σημειώνει, ο ιερός πόλεμος ενάντια στον Ένα κόσμο του Κεφαλαίου καταλήγει κατά παράδοξο τρόπο – κι εδώ το παράδοξο δεν είναι παρά η ονομασία της διαλεκτικής – στην εκ νέου συγκρότηση του Νόμου. Ο Νόμος αυτός δεν είναι παρά ο Ανθρώπινος Νόμος, ο Νόμος του Θεού που αποκαλύπτεται στον κόσμο μες απ’ την υπερνίκηση του φυσικού Νόμου της ανάγκης και του θανάτου. Η Παγκόσμια σύγκρουση του 21ου αιώνα είναι η σύγκρουση ανάμεσα σ’ αυτούς τους δύο Νόμους. Η ιδεολογία της Θεϊκότητας του Ανθρώπινου είδους έρχεται «απολύτως δογματικά» να διακηρύξει πως υπάρχει ένας και μοναδικός δρόμος για την Παγκόσμια Επανάσταση του 21ου αιώνα: ο δρόμος που έχει και γνωρίζει ο καθένας από μας (όπου στη θέση του «καθένα» μπαίνουν όλες οι μορφές Ανθρώπινης συλλογικότητας κι ατομικότητας).
Η κοινωνική αλλαγή και το κοσμικό όραμα σχετίζονται υπόγεια αλλά βαθιά ήδη από την εποχή τουWilliam Blake, και η σχέση αυτή ανανεώθηκε σ’ ένα ανώτερο και πιο ορατό κοινωνικά επίπεδο στην ψυχεδελική κουλτούρα των ‘60ς - όπως φροντίζει να μας υπενθυμίσει ο Βey. Ο 21ος αιώνας είναι η εποχή που η Επανάσταση αποκτά τον καθολικό-οντολογικό χαρακτήρα της θρησκείας κι η θρησκεία αποκτά τη γείωση στην πραγματικότητα της Επανάστασης, η εποχή που και οι δύο συγκλίνουν σε μια ενιαία και καθολική κίνηση: την Παγκόσμια Επανάσταση του Ανθρώπινου είδους, ή αλλιώς, την Αποκάλυψη του Θεού.
Ο Νίτσε κήρυξε το θάνατο του Θεού, κι ο μεταμοντέρνος πολιτισμός μας ήρθε να τον επιβεβαιώσει. Αυτό που πεθαίνει, όμως, δεν είναι παρά η απατηλή σκιά, η Ιδέα του Θεού. Ο πραγματικός Θεός απλά επιστρέφει εκεί που ανήκει.

Αθήνα, Πρωτοχρονιά 2003
[1] Σε τελική (και αρχική) ανάλυση, όλες οι ιστορίες είναι ιστορίες για ένα κορίτσι – στην Κ.
[2] το τέλος της Ιστορίας ασφαλώς και δεν είναι μια συγκεκριμένη χρονική στιγμή αλλά μια ολόκληρη ενεργός πραγματικότητα, η Παγκόσμια πραγματικότητα του 21ου αιώνα
[3] Η μαρξιστική ρήση ότι «κάθε ιστορική αναγκαιότητα είναι μια εξαφανιζόμενη αναγκαιότητα» ισχύει και για την ίδια την Ιστορία, αλλά επίσης και για την αναγκαιότητα.
[4] Όποιος μελετήσει την πορεία της καπιταλιστικής παγκοσμιοποίησης διαμέσου της διαδοχικής εγκαθίδρυσης ζωνών ελευθέρου εμπορίου, θα διαπιστώσει πως η διαδικασία αυτή ενώ είχε κάνει το γύρο του κόσμου, τελικά δεν ολοκληρώθηκε ακριβώς διότι έσπασε στο τελευταίο ελεύθερο σημείο, στο κομβικό σημείο που ενώνει τη Βόρεια και τη Νότια Αμερική, στα βουνά του Μεξικού. O κύκλος της επέκτασης του Ενός κόσμου του Κεφαλαίου δεν έκλεισε ποτέ, κι αυτό το χρωστάμε σε κάποιους «πρωτόγονους βαρβάρους» που πριν από κάποιους αιώνες κρύφτηκαν στα βάθη της Μεξικάνικης ζούγκλας για να γλιτώσουν από το κυνήγι των «πολιτισμένων λευκών».
[5] Το ταμπού της ιδεολογίας, για να είμαστε πιο ακριβείς. Η φράση «καθολική ιδεολογία» είναι στην πραγματικότητα πλεονασμός. Η Ιδέα έχει την οντολογική της ρίζα στην ειδολογική καθολικότητα του Ανθρώπινου είδους. Η έννοια «ιδεολογία» εμπερικλείει την καθολικότητα, ειδάλλως μιλάμε απλά για ιδέες ή συστήματα ιδεών.
[6] Παρεπιμπτόντως, το ζήτημα αυτό τυγχάνει μιας πρωτότυπης κι εξαιρετικά ενδιαφέρουσας επεξεργασίας από τον Zizek στο βιβλίο του «Μίλησε κανείς για ολοκληρωτισμό;»
[7] Για να μην υπάρξουν παρεξηγήσεις, αναφέρομαι στον επαναστατικό και διεθνιστικό Μαρξισμό, έχοντας εξαρχής αποκλείσει τις εθνοκομμουνιστικές, σταλινικές εκδοχές που δυστυχώς έχουν διαμορφώσει την κυρίαρχη αναπαράστασή του.

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου